ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ දහතුන් වන සංශෝධනය අනුව 103 (2) ව්‍යවස්ථාවෙහි නිදහස් හා සාධාරණ ඡන්ද විමසීම් සහ ජනමත විචාරණ පැවැත්වීම කොමිෂන් සභාවේ පරමාර්ථය විය යුතුය. එමෙන්ම පවත්නා මැතිවරණ නීති අනුව අදාළ මැතිවරණ පැවැත්වීමටත්, වාර්ෂික ඡන්දහිමි නාමලේඛන සැකසීමටත් කොමිෂන් සභාවට බලය ඇති අතර, කොමිෂන් සභාවේ කටයුතු එම බලතලවලට කාර්ය කර්තව්‍ය වලට සීමා නොවන බව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 104 ආ (1) ව්‍යවස්ථාවෙහි දක්වා ඇත. අදාළ අණපනත් අනුව මැතිවරණ පැවැත්වීමේ වගකීම පැවැරුණු මැතිවරණ දෙපාර්තමේන්තුවට වඩා විශේෂිත වගකීමක් මේ අනුව මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට පැවරී ඇත. ඊට අදාළව දහනව වන ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය මගින් මූලික නීතියට විශේෂ විධිවිධාන ඇතුළත් කර ඇති බැවින් කොමිෂන් සභාවේ බලය හා ශක්තිමත් බව ඉහළ නංවා ඇත.
මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව පිහිටුවීමේ දී කොමිෂන් සභාවට විශේෂ බලතල ලබා දී ඇත. 104 (අ) ව්‍යවස්ථාව යටතේ අධිකරණ බලයට යටත්ව,
1. කොමිෂන් සභාවේ තීරණ, විධිවිධාන හෝ ක්‍රියා අවසානාත්මක හා තීරණාත්මක වීම හා
2. මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට විරුද්ධව සිවිල් නඩුවක් හෝ නඩු කටයුත්තක් පැවරිය නොහැකි වීම.
යන විශේෂ මුක්තීන් ලබා දී ඇත. මෙම මුක්තීන් ලබා දී ඇත්තේ 126 වන ව්‍යවස්ථාව යටතේ මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවීම පිළිබඳ අභියාචනා අධිකරණ බලය, 130 ව්‍යවස්ථාව යටතේ ජනාධිපතිවරණය, මැතිවරණ පෙත්සම් ආදිය සම්බන්ධයෙන් ඇති අභියාචනා අධිකරණ බලය, 144 වගන්තිය යටතේ මන්ත්‍රීධූරයකට තෝරා ගැනීමට අදාළ පෙත්සම් විභාගයට ඇති අභියාචනා අධිකරණ බලයට යටත්වය.
තවද, මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය මෙහෙයවීමේ දී නීති බලාත්මක කිරීම හා සුරක්ෂිත කිරීම ද වාර්ෂික පාලන / මැතිවරණ/ ඡන්ද විමසීම් වාර්තා පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කිරීම ද හැර වෙනත් වගකීමට මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව බැඳී නැති බව විශේෂිත කාරණයකි. මේ හැර රාජ්‍ය දේපල අවභාවිතය සම්බන්ධයෙන් විශේෂිත බලයක් 104 ආ (4) (අ) යටතේ ලබා දී ඇති අතර, ඡන්ද විමසීම් කාලවලදී රාජ්‍ය මාධ්‍ය ඇතුළු ජනමාධ්‍යයන් හැසිරවීම පිළිබඳව මාධ්‍ය උපමාන නියම කිරීමට හා ඊට අදාළව විධිවිධාන පැනවීමට ඉඩ සලසා ඇත. 104 ඇ යටතේ පොලිස් බලතල භාවිතයට ද, 104 ඈ යටතේ සන්නද්ධ හමුදා යෙදවීමටද, කොමිෂන් සභාව වෙත විශේෂ බලයක් දහහත් වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ ලබා දී තිබේ.
මේ අනුව බලන විට මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවෙහි බලතල ඉහළ දැමීමට ගෙන ඇති පියවර රාශියකි. එනම්,
1. කොමිෂන් සභාව පත් කිරීමට අදාළ විශේෂ විධිවිධාන;
2. මැතිවරණ කටයුතු පැවරෙන නිලධාරීන්ට වෙනත් රජයේ භෞතික හා මානව සම්පත් ලබා ගැනීමට හැකි ආකාරයේ ප්‍රතිපාදන;
3. කොමිෂන් සභාවේ තීරණයන්හි ඇති අවසානාත්මකභාවය හා නඩු කටයුතුවලදී ලැබෙන විශේෂ මුක්තිය;
4. රාජ්‍ය දේපල පක්ෂ/ අපේක්ෂක ප්‍රවර්ධනය සඳහා යොදා ගැනීම තහනම් කිරීමට ඇති බලය;
5. මැතිවරණ කාලසීමාව තුළ විද්‍යුත් හා මුද්‍රිත මාධ්‍ය සඳහා මාධ්‍ය උපමාන, මාර්ගෝපදේශ පැනවීමේ බලතල;
6. පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා ඇති විටෙක මැතිවරණ වලට අයුතු බලපෑම් වළකාලීමට ඇති නීති;
7. සාධාරණ ඡන්ද විමසීමකට උචිත වාතාවරණය නිර්මාණය කිරීම ජනාධිපතිවරයාගේ වගකීමක් සේ සැලකීම.
ඉහත කරුණු අනුව එම විශේෂ බලතල හා නීතිමය ප්‍රතිපාදන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මඟින්ම සලසා තිබීම තුළින් මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට සිය කාර්ය හා කර්තව්‍ය ඉටුකිරීමට හා මැතිවරණ ක්‍රියාවලිය මෙහෙයවීමට හා කළමනාකරණයට අවශ්‍ය ශක්තිය හා බලය ලබා දී ඇති බව තහවුරු වේ. කොමිෂන් සභාව එම බලතල ඉදිරියේ ක්‍රියාත්මක කිරිම අනුව එහි ප්‍රායෝගික තත්ත්වය හා ප්‍රතිඵල ගණනය කිරීම කළ යුතුවේ.
මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවට 104 ඉ ව්‍යවස්ථාව මගින් මැතිවරණ කොමසාරිස් ජනරාල්වරයෙකු පත්කිරීමට බලය ලබා දී ඇත. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ එකඟතාව මත මෙම පත්කිරීම සිදු විය යුතුය. මැතිවරණ කොමසාරිස් ජනරාල්වරයා කොමිෂන් සභාවේ නියමයන් හා උපදෙස් අනුව ක්‍රියාකළ යුතු තැනැත්තෙකි. මැතිවරණ කොමසාරිස් ජනරාල්වරයාට කොමිෂන් සභාවේ විධිවිධාන හා පාලනයන්ට යටත්ව කොමිෂන් සභා තීරණ ක්‍රියාත්මක කිරීමේ බලය හිමි වේ. කොමසාරිස් ජනරාල්වරයා ධූර කාලය තුළ ධූරයෙන් ඉවත් කිරීම සම්බන්ධයෙන් විශේෂ විධිවිධාන සලසා තිබීම විශේෂත්වයකි. මැතිවරණ දෙපාර්තමේන්තුව පැවැති අවස්ථාවේ මැතිවරණ කොමසාරිස්වරයාගේ ධූර කාලය වයස අවුරුදු 60 දක්වා විය. මෙම ධූර කාලය අවශ්‍යතාවය අනුව වසරකින් දීර්ඝ කිරීමට අවකාශ තිබුණි. එහෙත් මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව විසින් පත් කරනු ලැබීමට නියමිත මැතිවරණ කොමසාරිස් ජනරාල්වරයාගේ වයස අවුරුදු 65 දක්වා වන අතර එම වයස් සීමාවට පෙර ඔහු ඉවත්කළ හැකිවන්නේ පාර්ලිමේන්තුවේ අනුමැතිය අනුවය. එනම් ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 104 ඉ ව්‍යවස්ථාවේ විධිවිධාන අනුව ඔහු මියගිය හොත් හෝ ඉල්ලා අස්වුව හොත් මිස වයස 65 සම්පූර්ණ වනතුරු කායික හෝ මානසික දුර්වලතා හේතු කොටගෙන ඉවත් කළහොත් හෝ විෂම පැවැත්ම හෝ අබලතාව මත පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කරනු ලබන සංදේශයක් මගින් ඔහු ඉවත්කළ හොත් මිස ධූරය හිස් නොවේ.
මෙම තත්ත්වය නිසා මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව විසින් මැතිවරණ කොමසාරිස් ජනරාල්වරයාගේ ධූරකාලය වයස 60 දක්වා අඩුකරන ලෙස ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට දන්වන ලදී. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවේ නිර්දේශ අනුව අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසින් ද කොමසාරිස් ජනරාල්වරයාගේ ධූරකාලය අවුරුදු 60 දක්වා අඩුකිරීම අනුමත කර ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අවශ්‍ය සංශෝධන කිරීම සඳහා අවශ්‍ය මූලික පියවර ගෙන ඇත.
තවද වර්තමාන කොමිෂන් සභාව තවත් එවැනිම ගැටලුවකට මුහුණ පා ඇත. එනම්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 104 (1) ව්‍යවස්ථාව අනුව මැතිවරණ කොමිෂන් සභාවේ රැස්වීමක ගණපූරණය තිදෙනෙක් වශයෙන් නියම කර ඇත. සාමාජික සංඛ්‍යාවද තිදෙනෙක් නිසා සම්පූර්ණ කොමිෂන් සභාවම තීරණ ගැනීම සඳහා රැස්විය යුතුය. දහහත්වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය අනුව කොමිෂන් සභාවේ සාමාජික සංඛ්‍යාව පස් දෙනෙකු විය. එහිදී ගණපූරණය තිදෙනෙකු විය. එහෙත් සාමාජික සංඛ්‍යාව තුන දක්වා අඩුකළ අවස්ථාවේ ඊට අනුකූලව ගණපූරණය අඩුවිය යුතුව තිබුණත් එසේ සිදුවී නැත.
මෙම කාරණය ද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සභාවට යොමු කිරීමෙන් අනතුරුව ගණපූරණය දෙදෙනෙකු දක්වා අඩුකිරීමට නිර්දේශ කිරීමෙන් පසු අමාත්‍ය මණ්ඩලය විසින් ඒ සම්බන්ධයෙන් ද සංශෝධන සඳහා අනුමැතිය ලබා දී ඇත. කෙසේ වුවද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ අදාළ සංශෝධන සිදුකරන තෙක් මෙම ගැටලු නිරාකරණය නොවනු ඇත.
ඉහත දක්වන ලද ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ විධිවිධාන යටතේ හිටපු මැතිවරණ කොමසාරිස් මහින්ද දේශප්‍රිය මහතා (සභාපති), ජනාධිපති නීතීඥ එන්.ජේ. නලින් අබේසේකර මහතා (සාමාජික), මහාචාර්ය එස්. රත්නජීවන් එච්. හූල් (සාමාජික) යන සාමාජිකයන් තිදෙනෙකුගෙන් සමන්විත ප්‍රථම කොමිෂන් සභාව පත්කරන ලදී. 2015.11.13 වන දින ජනාධිපතිවරයා විසින් පත්කරන ලද එකී සාමාජිකයන් 2015.11.17 වන දින රාජකාරි භාර ගනිමින් මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව ප්‍රථම රැස්වීම පවත්වන ලදී. මේ අනුව 2015.11.17 වන දින මැතිවරණ කොමිෂන් සභාව ක්‍රියාත්මක වීම ආරම්භ වේ.
